Psalmen voor Nu (III) - Waar komt mijn hulp vandaan?

Donderdag 14 Juli 2005 om 21:46

Psalm 121 is een bijzonder pelgrimslied. Adam Curry vertelde ooit dat zijn oma deze psalm 'Going Away Prayer' noemde en daarin had zijn oma helemaal gelijk: psalm 121 gaat als enige pelgrimspsalm over de terugreis. Alle andere gaan over de verwachting, het verlangen om in de tempel te zijn - alleen deze psalm gaat over de weg terug. Weg uit de tempel, de wereld in.

En als je er dan op uit trekt, terug naar huis, geeft de dichter je geen mooi-weer praatje mee. Sterker nog: hij begint met een beeld dat de Joodse pelgrim schrik zal hebben aangejaagd. Hoge bergen wachten hem, een onherbergzame plaats vol gevaren en grote moeiten, een rijstebrijberg waar hij doorheen zal moeten. De schrik slaat hem om het hart. 'Waar komt mijn hulp vandaan?' vraagt hij zich af.

Direct geeft de dichter zelf het antwoord: 'Mijn hulp komt van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft.' Hij betrekt het adiutorium ('Onze hulp...', uit psalm 124:8) rechtstreeks op zichzelf. Het zijn woorden die hun vaste plek hebben gekregen in de liturgie, helemaal bij het begin van de dienst. De toon is gezet, de viering begonnen.

Dan verzekert hij de pelgrim tot zes maal toe dat deze iets niet zal overkomen. In de grondtekst heeft dat een hele mooie vorm: de aangesprokene is nu niet meer de dichter zelf maar de pelgrim, en zes maal maait de dichter hem het gras voor de voeten weg. Nee, God zal niet toestaan dat je voet zwikt en nee, hij dut niet. Nee, hij dommelt niet en nee, Hij slaapt niet. Nee, je krijgt niet een zonnesteek en nee, je wordt niet maanziek. En zes maal roept hij het woord 'shamar' (bewaren, beschermen, behoeden) in één adem met de naam van God. Samen twaalf maal de belofte dat Hij er voor je is, onafscheidelijk als de schaduw aan je rechterhand.

Dat woord 'shamar' kom je ook tegen in de zegen uit Numeri 6, die gelovigen wereldwijd meekrijgen aan het einde van de eredienst: De HERE zegene u en behoede u... De dichter doet precies wat God via Mozes aan de priesters had opgedragen te doen, hij zegent de pelgrims. Eeuwen later zal ook Jezus ditzelfde woord aanhalen in het Hogepriesterlijk gebed, als hij bidt voor Zijn volgelingen: "Ik bid niet dat U hen uit de wereld wegneemt, maar dat U hen bewaart voor de boze."

Wonderlijk, hoe het antwoord op al die twijfels, al die verschillende zorgen, steeds hetzelfde is: de Heer zal je bewaren.

De 'Psalmen voor Nu' berijming van Rien van den Berg laat dat mooi zien door consequent 'shamar' met 'bewaren' te vertalen, waar de 'oude' berijming steeds andere vertalingen voor dit zelfde woord gebruikt.

Rien koos ervoor om vers 7b te vertalen als: 'De HEER bewaart je hart.' Met een dotteroperatie morgen voor de boeg spreekt die terminologie me op dit moment erg aan... 'Hart' vind ik sowieso een stap voorwaarts ten opzichte van de NBG, die zegt: 'Hij zal uw ziel bewaren.' 'Ziel', dat klinkt als een soort ontsnappingsclausule. Zoiets van: als je dan op de operatietafel ligt en je geeft de geest, is je ziel tenminste bewaard.

Maar ook 'hart' is me eigenlijk nog veel te benepen. De dichter pakt uit, na vers 7a 'De HEER bewaart je voor alle kwaad' neemt hij in vers 7b geen gas terug, maar trapt hij het pedaal tot de bodem. In de grondtekst staat het woord 'nephesh', wat het gehele schepsel betekent: lichaam, ziel en geest. Je ziel, je hele zijn als levend wezen, als lichaam, als persoon, inclusief je verlangens, je emoties, je passies. Tutti.

Wat een belofte. Wat een zegen. Wat een God!

1. Ik kijk omhoog naar de hoge bergen: Waar komt mijn hulp vandaan? Mij helpt de HEER, die aarde en hemel, die alles heeft gemaakt.

2. Hij staat niet toe dat je voet zal zwikken. Hij is niet ingedut! Hij dommelt niet, valt zeker niet in slaap, die Israël bewaart.

3. De HEER bewaart je, hij is je schaduw, steeds aan je rechterhand. De middagzon, en in de nacht de maan, doen je totaal geen kwaad.

4. De HEER bewaart je voor al het kwade. De HEER bewaart je hart. Ga je naar huis, of trek je eropuit: God helpt je altijd weer.

© Berijming: Rien van den Berg © Melodie: Jurgen van Harskamp

De melodie van Jurgen van Harskamp lijkt in de eerste aanzet sterk op de bekende Geneefse melodie, maar ontwikkelt zich daarna tot een vlot meezingbaar popdeuntje. In zijn harmonisatie eindigt de derde regel van het couplet in een mineurakkoord met een korte cesuur. De spanning die daarmee wordt opgewekt ontlaadt zich vervolgens in de vierde (en laatste) regel van het couplet. Effectief, maar tegelijk verhoogt dat het 'kampvuurliedje' karakter. Dat is overigens niet negatief bedoeld, alleen als illustratie van de sfeer die de melodie ademt. Hij is fraai, maar de combinatie van dit muzikale idioom en deze tekstuele context vergt wat gewenning.

Psalm 121 - Waar komt mijn hulp vandaan?

Lees ook de postings (1, 2, 3) van Engeltje over deze psalm.